De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor het betrekken van ouders bij de schoolloopbaan van hun kinderen, ook in de kleuterschool. Ouderbetrokkenheid wordt vaak gezien als een middel om de schoolprestaties van kinderen te verbeteren. Tegelijkertijd wordt het concept van ouderbetrokkenheid steeds complexer, mede door de toenemende diversiteit in gezinsstructuren, zoals co-ouderschap na een scheiding. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is de specifieke ervaring en de unieke behoeften van co-ouders, die door hun gezinsstructuur met extra uitdagingen te maken hebben die de ouderbetrokkenheid kunnen beïnvloeden.
Ouderbetrokkenheid: Wat is het eigenlijk?
Ouderbetrokkenheid is een breed en complex begrip dat verschillende vormen kan aannemen. Denk maar aan schoolfeesten, oudercontacten, ouderraden of klusjesdagen voor ouders. Al deze activiteiten vallen onder de paraplu van ‘ouderparticipatie’, ‘ouderbetrokkenheid’ of ‘pedagogisch partnerschap’. Het idee is simpel: ouders spelen een cruciale rol in de ontwikkeling en het welzijn van hun kinderen, en het is dan ook van groot belang dat zij actief betrokken zijn bij hun opvoeding en bij de school van hun kinderen.
Er zijn veel studies die het belang van ouderbetrokkenheid benadrukken, bijvoorbeeld omdat het kan bijdragen aan betere schoolprestaties of een soepelere overgang naar de basisschool. Bovendien kan ouderbetrokkenheid ervoor zorgen dat kinderen in kwetsbare situaties beter aansluiting vinden bij de schoolomgeving. Toch kent ouderbetrokkenheid ook zijn schaduwkanten.
Veel ouders ervaren een "top-down" benadering, waarbij hun betrokkenheid voornamelijk wordt bepaald door de school. Ze worden verwacht deel te nemen aan activiteiten, maar hebben weinig tot geen invloed op de organisatie of inhoud van het schoolse gebeuren. Er is dan ook vaak sprake van een eenrichtingsverkeer met te eenzijdige verwachtingen naar ouders toe.
Uitdagingen voor co-ouders
Een specifieke groep ouders die vaak over het hoofd wordt gezien in het kader van ouderbetrokkenheid, zijn co-ouders. In België, waar de echtscheidingscijfers relatief hoog liggen, is co-ouderschap steeds meer de norm geworden. Hoewel co-ouderschap in de praktijk vaak wordt gepromoot als de ideale regeling na een scheiding, brengt het voor ouders zelf tal van uitdagingen met zich mee. Ze moeten vaak nieuwe manieren vinden om betrokken te blijven bij het leven van hun kinderen, vooral als het gaat om schoolgerelateerde zaken. Het gebrek aan duidelijke communicatie tussen ouders en school maakt het vaak nog ingewikkelder.
“Als de juf u iets wil vragen, dat ze zich niet altijd moeten richten naar de moeder, maar dat ze zich ook wat kunnen richten naar alle twee de ouders.”
Het idee van de school als 'partner' van ouders is dan ook vaak nog sterk gebaseerd op de veronderstelling van een traditioneel gezin.
Ouderbetrokkenheid vanuit het perspectief van co-ouders
In een kwalitatief onderzoek werden co-ouders ondervraagd over hun ervaringen met ouderbetrokkenheid. Wat blijkt? Co-ouders hechten veel waarde aan wederzijdse communicatie. Ze willen niet alleen informatie van de school, maar ook hun eigen input kunnen geven. Ze hebben een duidelijke behoefte aan wederzijds begrip en respect, evenals toegang tot dezelfde informatie. In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat beide ouders toegang moeten hebben tot het digitale schoolplatform (zoals Smartschool) en dat zij dezelfde brieven ontvangen. Bovendien geven co-ouders aan dat ze een grotere stem willen in hoe ouderbetrokkenheid vorm krijgt, vooral omdat ze vaak geconfronteerd worden met obstakels, waar momenteel weinig rekening met gehouden wordt.
“Ik wil niet dat je je kinderen over een streep afzet en dan ook niet veel meer hoort van wat er overdag gebeurt.”
Co-ouders vinden informele vormen van betrokkenheid, zoals schoolfeesten, vaak ook waardevoller dan formele momenten zoals oudercontacten, die maar enkele keren per jaar plaatsvinden.
Hoe ouderbetrokkenheid het schoolbeleid vormt (en andersom)
Het is opvallend dat veel scholen ouderbetrokkenheid vooral vanuit het perspectief van het traditionele kerngezin benaderen. Dit kan leiden tot uitsluiting van ouders die niet in dit model passen, zoals co-ouders, gescheiden ouders of alleenstaande ouders. Wanneer scholen rekening houden met verschillende gezinsstructuren, kan dit de ouderbetrokkenheid juist bevorderen en bijdragen aan een inclusieve omgeving waarin alle ouders zich ondersteund voelen. Dit helpt ouders om zich meer betrokken te voelen, wat een positieve impact heeft op hun rol in het onderwijsproces.
“Deze week heb ik er nog over nagedacht toen ik zo een foto zag van een mama die in de klas kwam voorlezen. Ik voelde mij schuldig tegenover mijn zoon. Ik zag hem ook zitten op die foto en ik dacht: ‘Ja, wat moet hij nu denken?’. De mama van zijn vriendje komt voorlezen en mijn mama komt niet voorlezen.”
Scholen moeten een meer wederzijdse en open benadering hanteren op vlak van ouderbetrokkenheid, waarbij ouders de mogelijkheid krijgen om zelf actief mee te denken over wat ouderbetrokkenheid betekent en kan inhouden. Door samen met ouders in dialoog te gaan en ruimte te bieden voor hun inbreng, kunnen scholen een ondersteunende omgeving creëren waarin ouders zich gewaardeerd voelen. Dit vermindert de druk op ouders, vooral voor ouders die te maken hebben met de uitdagingen van co-ouderschap, en draagt bij aan een positieve samenwerking tussen ouders en school.
Samen sterker: Pedagogisch partnerschap als oplossing
Ouderbetrokkenheid moet een actief, wederzijds proces zijn waarin zowel ouders als scholen gelijkwaardig samenwerken aan de ontwikkeling van het kind. Dit is vooral belangrijk voor co-ouders, die vaak extra uitdagingen ervaren. Scholen hebben de kans en mogelijkheden om flexibeler om te gaan met diverse gezinsstructuren en hun waardevolle rol in het ondersteunen van gezinnen verder te versterken. In plaats van enkel te spreken over ‘ouderbetrokkenheid’, kan er meer nadruk liggen op een ‘pedagogisch partnerschap’, waarbij ouders en school gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de opvoeding. Deze samenwerking creëert een ondersteunende omgeving waarin elk kind zich gewaardeerd en gesteund voelt, wat bijdraagt aan hun positieve ontwikkeling.
“Ik denk dat het belangrijk is voor het kind zelf dat die communicatie met de leerkracht goed is. Een kindje begrijpt dat ook en dat geeft hen automatisch een goed gevoel.”
En jullie? Hoe realiseren jullie ouderbetrokkenheid in de kleuterschool, of in de kinderopvang?
Comments